Filosofie

Cursusnr: 2509

Weg met de democratie!

‍Over de politieke filosofie van Plato.

Wanneer de dokter een recept voorschrijft, volg je dat op: zij weet immers meer van geneeskunde dan jij. Zo gaat dat ook voor experts uit allerlei andere gebieden: automonteurs, docenten, diëtisten, fysiotherapeuten, enzovoort hebben autoriteit, zoals dat heet, oftewel ‘aanvaarde macht’. Je aanvaardt hun macht zonder aan hun oordeel te twijfelen, althans in het algemeen. Wanneer je twijfelt aan óf zij het wel beter weten, lijkt hun autoriteit ook te verdwijnen. Dan komt nu de vraag waar Plato (ca. 427-347v.C.) zich mee bezighoudt: waarop is de autoriteit van het volk, de gemiddelde burger, gebaseerd? Burgers in een democratie stemmen, laten hun mening horen, tekenen petities en oefenen zo op allerlei manieren macht uit op hoe het land geregeerd wordt. Maar, zoals we allemaal weten: de gemiddelde burger, al is hij in de meerderheid, heeft zelden verstand van zaken. Zou het niet beter zijn om de regering over te laten aan een expert?

‍

Deze cursusavond is de eerste van een reeks van drie, maar deze zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. De cursus is toegankelijk voor iedereen, filosoof of niet-filosoof, die interesse heeft in de wereld om zich heen. De opzet is die van een werkgroep: het onderwerp wordt ingeleid door filosoof en docent Werner van Rossum, die de deelnemers via de filosofische teksten met elkaar in gesprek brengt.

‍

De mens is voor de mens een wolf

Over de politieke filosofie van Hobbes.

Wat zou er gebeuren als alle wetten werden opgeheven, er geen politie meer was om ons en anderen in het gareel te houden? Volgens Thomas Hobbes (1588- 1679) wordt het ieder-voor-zich: omdat er geen hogere macht is, zal iedereen zich moeten voorbereiden op de dreiging van hongerige, egoïstische en soms zelfs sadistische medemensen. Vandaar zijn uitspraak: “homo homini lupus est” (de mens is voor de mens een wolf). Veel fictie speelt met dit idee: van films als Mad Max en The Purge tot boeken als The Lord of the Flies. De wereld wordt in deze natuurtoestand een soort slagveld met kale velden, afbrokkelende wegen en angstige mensen, waarin het recht van de sterkste geldt. Hobbes’ oplossing voor deze onaangename situatie is het oprichten van een staat. Iedereen moet instemmen met een soevereine vorst wiens almacht méér angst inboezemt dan we van onze medemensen ervaren, waardoor we in relatieve veiligheid ten opzichte van elkaar kunnen leven. Hiermee gaf hij als eerste een rationele onderbouwing voor het bestaan van een vorst en een staat, zonder naar een God of hogere orde te verwijzen. Daarom wordt Hobbes’ filosofie door sommigen ‘politiek realisme’ genoemd.

Maar hoe realistisch is dit wereldbeeld van Hobbes? En klopt het dat iedereen altijd op zelfbehoud is gericht? Zou de wereld inderdaad in chaos ten onder gaan als er geen wetten waren? En zo nee, wat dan nu? Deze en andere vragen zullen bij deze cursusavond ter sprake komen.

‍

Deze cursusavond is de tweede van een reeks van drie, maar deze zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. De cursus is toegankelijk voor iedereen, filosoof of niet-filosoof, die interesse heeft in de wereld om zich heen. De opzet is die van een werkgroep: het onderwerp wordt ingeleid door filosoof en docent Werner van Rossum, die de deelnemers via de filosofische teksten met elkaar in gesprek brengt.

‍

Totalitarisme en Vrijheid

Over de politieke filosofie van Arendt.

De filosofieën van Hobbes en Plato worden vaak in verband gebracht met autoritaire leiders en totalitarisme. Volgens Hannah Arendt (1906-1975) moeten we oppassen dat we die twee niet door elkaar halen. Een autoritaire leider eist gezag door middel van geweld, maar een totalitaire beweging eist volledige beheersing van de wereld, in de publieke én de private sfeer. Totalitarisme betekent daarom ook het vernietigen van alle spontaniteit, alle vrijheid en dus alle menselijkheid uit de wereld. In de wereld van nu is misschien geen denker zo relevant als Arendt: met aan de ene kant het oprukken van (extreem)rechts met autoritaire en complot-achtige ideologieën, en aan de andere kant de alles overspoelende technologisering van de menselijke leefwereld, wordt het hoog tijd om na te denken: wat gebeurt hier precies? Wat is eraan te vrezen (en wat is misschien onschuldig)? En bovenal: wat moeten we te allen tijde waarborgen in de politiek? Deze avond bespreken we deze vragen in het licht van Arendts boeken en essays over totalitarisme en vrijheid.

‍

Deze cursusavond is de derde van een reeks van drie, maar deze zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. De cursus is toegankelijk voor iedereen, filosoof of niet-filosoof, die interesse heeft in de wereld om zich heen. De opzet is die van een werkgroep: het onderwerp wordt ingeleid door filosoof en docent Werner van Rossum, die de deelnemers via de filosofische teksten met elkaar in gesprek brengt.

Totaal drie bijeenkomsten van 19:30- 21:00 uur

10, 17 april
8 mei

​

Volgt